برداشت ما از معنای تقوا اشتباه است!
استاد پناهیان طی این جلسه به معرفی تقوا و تعریف درست اون پرداختند:
همیشه سعی بکنیم دین را پیش خودمان زیبا جلوه دهیم، و زیبایی دین را درک بکنیم و گاهی فقط بخاطر زیبایی دین دینداری کنیم. درک زیبایی های معنوی دین، دینداری را برای انسان سهل می کند. حتی اگر گاهی دینداری را برای خود لازم بدانید، گاهی انسان خسته می شود از اینکه برود دنبال نیازهای خودش. حتی اگر شما دینداری را معقول بدانید، خیلی از اوقات انسان خسته می شود از پیگیری معقولات خودش. زیبایی دین خیلی دستیابی اش آسان تر و سهل تر است از عاشقانه دینداری کردن. چون عشق به سهولت گیر نمی آید...
ادامه مطلب ...آنچه در این جلسه می خوانید:
تأمل در مقدمۀ کلام امیرالمؤمنین (ع) در خطبه همام
الف. بخش اول مقدمه
ب. بخش دوم مقدمه
بعنوان مقدمه یکی از ویژگی های خطبه همام را که جلسه قبل بیان کردیم، باز تکرار می کنیم. این خطبه "جامعیت نسبی" بالایی دارد. گاهی ما انگیزه و سرمایه خوب بودن را داریم، اما موارد خوب بودن را یکبار پیش خود نشمردیم. مرور خوبی ها در کنار هم و بصورت مجموعه ای، بسیار امر لازمیست.
در جلسه قبل گفته شد از سوال بد پرهیز کنیم و نوع سوالمان را تشخیص بدهیم. که از سر چه انگیزه ای این سوال ایجاد شده و در اثر ارزیابی روانی سوالهایمان می توانیم به خود شناسی برسیم. اما نکته ای که گفته شد این بود که سوالهای خوب هم بعضی اوقات لازم نیست پرسیده شوند چون:
حسن السوال نصف العلم - سوال خوب نیمی از جواب را دربردارد. و با نیمی از جواب به اضافه تفکر و تأمل آدم به بقیه جواب هم می تواند برسد.
حال برای اینکه یک تقدیری از سوال خوب هم بکنیم، کمی در مورد آن توضیح می دهیم.
سوال خوب یا از سر درک هست یا از سر درد . بی هردو هم نمی شود به جواب رسید. گاهی اوقات سوالات در اثر درک دردمندانه نیست در نتیجه اثری ندارد برای انسان(خصوصا در عرصه های معنوی). گاهی هم سوالات از سر درد است و از سر درک نیست.
برای مثال عرض کنم که چند سال پیش جلسات مشاوره ای برگزار شد که دوستان دانشجو ثبت نام می کردند که یک مشاوره معنوی داشته باشیم. جالب است که 70 درصد سوالها مشابه همدیگر بودند. 70 درصد سوالها بر اساس دردی بودند که بخاطر فقدان یک درک بودند و انگیزه دردمندانه ای که باعث پرسیدن این سوال ها شده بود، این بود که می خواستند بدانند پیش خدا چقدر قدر و منزلت دارند. و دردشان این بود که می خواستند ابهام زدایی بکنند از نظر خدا نسبت به خودشان. اما یک نکته را من همیشه عرض می کردم که اساسا خدا در رابطه خودش و بندگانش ابهام قرار می دهد. چرا شما دوست دارید این ابهام را کاملا برطرف بکنید؟ و یا چرا وجود این ابهام را "مشکل" تلقی می کنید؟ و چرا فکر می کنید که وجود این ابهام دلیل عدم رضایت خدا از شماست؟!
در صدر اسلام 8 زاهد برجسته بودند که 4 تای آنها راه رو اشتباه رفته بودند و 4 تای دیگر صحیح. که یکی از این چهار زاهد آقایی به نام همام بود. که علاوه بر اینکه زاهد برجسته ای بودند، از اصحاب امیرالمونین نیز بشمار می آمدند.
بنابراین میبینیم که سوال کننده این خطبه انسان بسیار والا مقامیست.
آقای همام و جمعی از دیگر شیعیان نزد امیرالمونین میروند و به ایشان عرضه می دارند که ما از شیعیان و دوستداران شما هستیم. اما آقا می فرمایدند: من نشانه های شیعیانم را در شما نمیبینم. آقای همام از امام سوال می کنند : آقا! متقین (که در واقع همان شیعیان راستین هستند) را برای من توصیف کنید -صف لی المتقین- به گونه ای که من نگاه کنم به آنها و آنها را در ذهن خودم به تصویر بکشم.
نکته بسیار مهم در این سوال اینست که آقای همام نخواستند توصیف بیابند برای متقین، تا متقی بشوند! بلکه خواستند توصیفی از متقین بیابند تا به متقین نگاه کنند! نکته دوم اینکه ایشان توصیه نخواستند بلکه توصیف خواستند...
در جواب، امام تنها یک جمله کوتاه فرمودند: "تقوای الهی پیشه کن و کار خوب هم انجام بده، همین کافیست".
اما آقای همام قانع نشدند و اصرار کردند. شارحین نهج البلاغه میگویند که امام به دلیلی نخواستند سوال رو پاسخ بدهند و از توصیف صرف نظر کردند و به دو توصیه کوتاه بسنده کردند.
اما پس از اصرار آقای همام، با ایشان به مسجد رفتند و در آنجا سوال را پاسخ دادند.
امام خطبه را با توضیحاتی درمورد خلقت خلق شروع کردند و بعد حدود 114 فضیلت از اهل تقوا را برشمردند.
نکته اینجاست که هنوز حرف امام تمام نشده بود، که آقای همام جان سپرد. در حالیکه این کلام روی بقیه این اثر را نداشت. در پایان خطبه امام فرمودند که کلام اینگونه در اهلش اثر میگذارد.
یکی از افراد حاضر در مجلس گفت: پس چرا این کلام روی خود شما اثر نگذاشت؟
امام یک جواب ساده به این فرد نادان دادند که: "مرگ و عجل هرکسی مقرر شده است و زمان خاصی دارد"...
ادامه مطلب ...
روایت شده: یکى از یاران امیرالمؤمنین علیه السّلام که او را همّام مى گفتند و مردى عابد بود
فَقالَ لَهُ: یا اَمیرَ الْمُوْمِنینَ صِفْ لِىَ الْمُتَّقینَ حَتّى کَاَنّى اَنْظُرُ اِلَیْهِمْ. فَقالَ عَلَیْهِ السَّلامُ
به حضرت عرضه داشت: اهل تقوا را چنانکه گویى آنان را مى بینم براى من وصف کن. امام در پاسخ
یا هَمّامُ: اِتَّقِ اللّهَ وَ اَحْسِنْ فـَ «اِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذینَ اتَّقَوْا
فرمود: اى همّام، تقواى الهى پیشه کن و کار نیک انجام ده، زیرا خداوند با اهل تقوا
وَالَّذینَ هُمْ مُحْسِنُونَ». فَلَمْ یَقْنَعْ هَمّامٌ بِهذَا الْقَوْلِ حَتّى عَزَمَ عَلَیْهِ.
و اهل کار نیک است. همّام به این مقدار سخن قناعت نکرد و حضرت را قسم داد.